Tarihteki bilinen en eski yerleşim yerlerinden birisidir. Palanlı Mağarası’nda yapılan çalışmalar sonucunda tarihinin M.Ö. 4000lere dayandığı saptanmıştır. Paleolitik, Neolitik, Kalkolitik, Tunç Çağı dönemleri yaşanmıştır. Hititler, Asurlar, Persler, Romalılar ve daha birçok uygarlık Adıyaman’ın üzerinde uzun süre hüküm sürdürmüştür. İslamiyet 670’de Emeviler ile birlikte topraklara gelmiştir. Yavuz Sultan Selim’in İran’a yaptığı sefer ile 1516’da Osmanlı topraklarına katılmıştır. Adının nereden geldiği ile ilgili çeşitli söylentiler olmasına karşın en çok kabul gören Vadi-i Leman yani güzel vadinin zaman içerisindeki söylenişinin değişimi sonucunda Adıyaman olduğudur. İki milyondan fazla nüfusu ile Türkiye’nin en kalabalık 6. şehridir. Malatya’ya bağlıyken 1954’te ayrılarak il olmuştur. Birçok uygarlığa ev sahipliği için üzerinde görülmeye değer eserler bulunmaktadır.
Adıyaman’da Görülmesi Gereken 5 Önemli Yer
Nemrut Dağı: Adıyaman gezi rehberi için olmazsa olmaz Nemrut Dağı Kahta ilçesinde yer almaktadır. 2150 metre uzunluğa sahiptir. 1987’de UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınmıştır. Bu kadar önemli olmasının sebebi ise üzerinde hüküm sürmüş Kommagene Kralı I. Antiochos’un yaptırtmış olduğu devasa heykellerdir. Boyutları 8 ile 10 metre arasında değişen yapıtlar zamana meydan okuyarak çok eski dönemlerden bugünlere gelmeyi başarmıştır. Yapımında kireç taşı blokları kullanılmıştır. Dağa 4 teras yapılmış fakat güney taraftaki teras kayarak yok olmuştur. Doğu terası kutsal sayıldığı için eserlerin büyük çoğunluğu buradadır.
Cendere Köprüsü: Kahta’da bulunmakta olup Cendere çayı üzerine inşa edilmiştir. Genişliği 7 metre, yüksekliği 30 metre, uzunluğu ise 120 metredir. Dünyada kullanılmaya devam edilen en eski köprülerden birisidir. Roma İmparatoru Septimius Severus tarafından M.S 1. yüzyılın sonlarına doğru yaptırılmıştır. Yapımında düzgün kesme taşlar kullanılırken harç kullanılmamıştır. İmparatorun karısı iki oğlu ve kendisi adına dikilen sütunlardan 1 tanesi yıkılmıştır. Edinilen bilgilere göre oğullardan Caracalla kardeşi Geta’yı öldürtmüş ve tahta geçmiştir. Kardeşinin ölümünden sonra onun adına yapılmış bütün eserleri yıktırtmıştır.
Turuş Kaya Mezarları: Adıyaman’ın merkezine 40 kilometre uzaklıkta, Adıyaman-Şanlıurfa yolunun 1 km batısında bulunuyor. Roma döneminden kalma kaya mezarlarının içerisinde 60 kadar mezar yer almaktadır. Ana kaya oyularak mezarlar içerisine yerleştirilmiştir. Oda şeklinde yapılmış olup, odalarda bulunan lahitlerde mezarda olanların aile sayıları ve statüleri ile ilgili bilgilere ulaşılmıştır. 19 yıl önce yapılan çalışmalar sonucunda 25 mezar ziyarete açılmıştır. Aşağıya oyularak yapıldığı için mezarları ziyaret etmeden önce yaklaşık 13 basamak inilmesi gerekmektedir. Bazı mezarların duvarlarında ve kapılarında çeşitli figürlerin kabartmaları bulunmaktadır.
Karakuş Tümülüsü: Kadınlar Anıt Mezarı olarak da bilinmektedir. Tümülüs bir anıt mezardır. Kahta da Nemrut Dağı Milli Parkı sınırları içerisinde yapılmıştır. Anıt Kommagene İmparatoru II. Mithridates’in annesi İsas adına dikilmiştir. Diğer Kommagane İmparatorluğu ailesine mensup kadınlar için de anıt vardır. Yüksekliği 20 metreyi bulan tümülüsün güneyinde dikilen sütunun üzerindeki kartal figüründen dolayı Karakuş Tümülüsü denmiştir. Doğusunda yüksekliği 10 metreyi bulan 2 adet sütun vardır ve sütunlardan birisinde aslan diğerinde boğa heykeli bulunmaktadır. Fakat günümüze aslan heykeli bulunan sütun ulaşamamıştır.
Yeni Kale: Merkeze 60 km uzaklıkta, Kocahisar Köyü’nün yakınlarında yer almaktadır. Kahta Kalesi olarak da bilinmektedir. Kommagene İmparatorluğu döneminde inşa edilmiş, donrasında Memlükler restore etmiştir. Osmanlı zamanında da kale kullanılmıştır. Tarih boyunca ayakta durmuş ve durmaya devam etmektedir. İçerisinde kitabeler bulunmaktadır ve önemli bilgiler barındırmaktadır. Mescidi, hamamı, çarşısı, hapishanesi, Kahta çayına inen gizli su yolu ve daha birçok bölümü olduğu kalıntılardan anlaşılmaktadır.
Ne Yenir?
Adıyaman gezi rehberi yemek kısmında Adıyaman’ın meşhur çiğköftesi ilk yenilmesi gereken yiyeceklerdendir. Adıyaman tavası et severler için mükemmel bir lezzet olmaktadır. Meze niyetine patlıcan ve sarımsaklı yoğurttan yapılan patlıcan cacığı tercih edilmektedir. Et yerine sebze yemek isteyenlere ise kabak aşı lezzetli bir seçenek sunmaktadır. Yemek sonrası tatlı için şerbetli, cevizli şıllık tatlısı önerilmektedir.
Ne Alınır?
Nemrut Dağı’ndaki heykellerin minyatürleri ve Nemrut’u anlatan rehber kitapları alınacak alternatif eşyalardan birisidir. Tatlı olarak pestil, cevizli sucuk, fıstıklı muska alınabilmektedir. Pekmez de Adıyaman’a gidildiğinde alınması gerekenlerdendir. El yapımı bez bebekler özellikle çocukların yüzlerini güldürecek hediyeliklerdendir. El sanatlarında oldukça gelişmiş olan Adıyaman’dan dokuma halı, kilim, genelde perde olarak kullanılan cicim seçenekler arasında yer almaktadır.
Adıyaman’da Yapmadan Dönme
Adıyaman gezi rehberi yapmadan dönme kısmında kesinlikle Nemrut’a gidip Nemrut Dağı’nda eşsiz manzaraya karşı güneşin batışını izleyip bol bol hatıra fotoğrafı çektirmeden dönmek gezinin yarım kalmış olması demektir. Ayrıca meşhur Adıyaman çiğköftesi ile Adıyaman tavası yemeden, Nemrut’un üzerindeki heykellerin minyatürlerini almadan, tarihi Cendere Köprüsünü ziyaret etmeden, Yeni Kale’ye uğrayıp köşe bucak keşfetmeden dönülmemelidir.
