Kalkolitik Çağ’a kadar uzanan eski bir tarihi vardır. Hitit metinlerinde Amasya’nın adı Hakmiş olarak geçmektedir. Tarih boyunca Hitit, Frig, Lidya, Bizans ve daha birçok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Şehzadeler şehri olarak da bilinmektedir. Kanuni Sultan Süleyman’ın imzaladığı Amasya Antlaşması burada imzalanmıştır. Milli Mücadele dönemine büyük katkı sağlayan şehir ilk toplanılan yer olmuştur. Mustafa Kemal Paşa ve ekibi halkın kurtuluşu için neler yapılacağı hakkında planlar yapmış, Amasya Genelgesi yayınlanmıştır.
Amasya Kalesi: Amasya gezi rehberi içerisinde ilk gidilmesi gereken yer ihtişamlı Amasya Kalesi’dir. Harşena Dağı’nın üzerindedir ve Harşena Kalesi olarak da bilinmektedir. Kaleyi kimin yaptırdığına dair farklı görüşler vardır. Bunlar; kaleyi Pontus Kralı Mithridates’in yaptırmış olabileceği ile Kumandan Karsan veya Harsana’nın yaptırmış olabileceğidir. Persler, Romalılar, Pontuslular dönemlerinde çoğu savaşa tanıklık etmiş, bu süreçte de sürekli tahrip edilmiştir. 1071’de Amasya’ya giren Türkler kaleyi büyük çaplı onarımdan geçirmişlerdir. İçerisinde su depoları, mezarlar, hamam kalıntıları bulunmaktadır. Yukarı Kale, İçeri Şehir ve Kızlar Sarayı olmak üzere 3 bölümden oluşmaktadır.
Kralkaya Mezarları: Amasya’yı uzun süre başkent olarak kullanan Pontus Krallarının yaptırdığı mezarlar, Amasya Kalesi’nin yapıldığı dağın eteklerine, kalker kayalara oyulmuştur. Ulaşım için kayalara oyulmuş yollar ve merdivenler kullanılmaktadır. Toplamda 21 mezar varken sadece birkaçı sağlam kalabilmiştir. Üçlü kral mezarları birbirine bitişiktir. Sağ taraftaki Pontus krallığının kuran Mitridat Ktistes’e, ortadaki I. Mitridat’ın oğlu Ariobarzan’a, soldaki ise II. Mitridat’a aittir. Kralkaya Mezarları cezalandırma ve hapishane için de kullanılmıştır.
Çelebi Mehmet Medresesi: 1414’de Çelebi Mehmet’in isteği üzerine Ebubekir Mehmet Bin Hamza’ya yaptırılmıştır. Selçuklu medreseleri tarzında planlanmıştır. Açık avlusu vardır ve giriş doğusunda bulunan kapıdan yapılmaktadır. Görkemli taç kapı kırmızı ve beyaz kesme taş dizileriyle inşa edilmiştir. Ahşap kapının orijinali Ankara Etnografya Müzesi’nde sergilenmektedir. Kusursuz bir mimariye sahiptir. Girişinde saat kulesi, avlunun üç tarafında dershaneler bulunmaktadır. Saat kulesi medreseye 1865’de Ziya Paşa tarafından eklettirilmiştir.
Aynalı Mağara: Şehir merkezine yaklaşık 3 kilometre uzaklıktadır. Mağaranın içerisinde kaya mezarı bulunmaktadır. Düz bir kayaya oyularak yapılmıştır. Yaklaşık 10 metre genişliğinde, 13 metre yüksekliğindedir. Dış kısmındaki yüzey parlatılmıştır. Güneş ışıkları dış kısmına vurduğunda ayna gibi parlamaktadır. Bu sebeple Aynalı Mağara denmiştir. Bir zamanlar Amasya’da yaşamış olan Mitra Rahibi TES’in anıtsal mezarıdır. Bu bilgiyi mağarada yazan Büyük Rahip TES yazısı desteklemektedir. İçerisi çok geniştir ve duvarlarında renkli resimler vardır.
Borabay Gölü: Taşova’ya 15 kilometre uzaklıktadır. Çatağan deresi toprak kaymasının sebep olduğu tıkanmayla Borabay Gölü olmuştur. 25 metre derinliğe, 80 metre genişliğe sahip doğal bir set gölüdür. 1990’da ağaçlandırma çalışmaları yapılmıştır. Doğayı yeşili sevenlere özellikle tavsiye edilmektedir. Etrafında kamp, piknik ve doğa yürüyüşleri yapmaya uygun alanlar vardır. Çevresi ağaçlarla bezenmiş tam bir doğa harikasıdır. Kayığa binerek gölde sakin bir gezi yapılabilmektedir.
Ne Yenir?
Amasya gezi rehberi ne yenir kısmına tatlılardan; dene hasudası, hasuda tatlısı ve elma tatlısı ana yemeklerden; patlıcan pehli, bakla dolması ve göbek dolması, çorbalardan; helle çorbası ile çatal çorbası alternatiflerden de Amasya çöreği yazılabilecek yiyeceklerdendir. Amasya çöreği haşhaş ve cevizin müthiş uyumu kullanılarak yapılmaktadır. Nişasta, ceviz, toz şeker ve tereyağı ile yapılan hasuda tatlısının pekmezli olanı dene hasudasıdır. İç ısıttığı için özellikle kışın tercih edilmektedir. Patlıcan ve etin harmanlaması ile yapılan patlıcan pehli ana yemek için iyi bir seçenektir.
Ne Alınır?
Meşhur Amasya elması diğer adıyla misket elması, Amasya çöreği ve yağlısı, pekmez, haşhaş, bamya, elma kurusu, kuşburnu ezmesi, alınabilecek yiyeceklerdendir. Elde yapma iğne oyaları, yazmalar, şallar, el işi örgüler ve örtüler hediyelik seçenekler arasındadır. Şehirle alakalı süs eşyaları, hat sanatının incelikle işlendiği eşyalar, işlenmiş tahtalar hem hediyelik hem de kullanılabilecek alternatiflerdendir.
Yapmadan Dönme
Amasya gezi rehberi yapmadan dönme bölümünde Amasya’nın elmasını almadan, bakla dolmasını yemeden, dene hasudasını tatmadan dönülmemelidir. Amasya’ya gidip Borabay Gölü’nde piknik yapmamak, Aynalı Mağara’nın efsanesini öğrenip ziyaret etmemek gezinin yarım kalması demektir. Amasya Kalesi’ne gidip fotoğraf çektirmeden, kalenin tarihini öğrenmeden, hediye olarak iğne oyalı yazmaları, pekmezi ile haşhaşını almadan gezi tamamlanmamalıdır.
